Brezilya: Ön-faşizme bu sefer Latin Amerika’da bir kale!

Beklenen oldu. Brezilya’nın gericilik timsali başkanlık adayı Jair Bolsonaro ikinci turu da kazanarak ülkenin başkanı seçildi. Bolsonaro’nun ilk turda yüzde 46 olan oy oranını yalnızca yüzde 55’e çıkartabilmesi, buna karşılık rakibi PT’nin (İşçi Partisi) adayı Fernando Haddad’ın yüzde 29’dan yüzde 45’e tırmanması, burjuvazinin bazı kanatlarının Bolsonaro’nun aşırı sağ programını henüz paylaşmadığının bir işareti olabilir. Yine de Bolsonaro’nun iki tur arasında oyuna yaklaşık bir yüzde 10 daha eklediği unutulmamalıdır.

Bolsonaro, dünyada ve Latin Amerika’da biraz aceleci bir tutumla “faşist” olarak niteleniyor. Çok gerici bir politikacı olduğuna en ufak bir kuşku yok. Ama üç nokta “faşist” nitelemesine çok dikkatle yaklaşılmasını gerektiriyor. Birincisi, her ne kadar Şikago usulü “serbest piyasa” taraftarı olsa, dolayısıyla işçi ve emekçilerin düşmanı bir politikayı desteklese de, henüz işçi örgütlerine, en başta sendikalara bir saldırı planladığına dair bir belirti yok.

İkincisi, faşizmin ayırıcı özelliklerinden biri olan örgütlü sokak gücü yok. Bunun ilk işaretleri görülüyor. Bolsonaro taraftarları, iki tur arasında adaylarının karşıtlarına ciddi saldırılar yaptılar ve birinin ölümüne yol açtılar. Ama henüz merkezi olarak örgütlenmemiş bir saldırganlık bu. Üçüncüsü, Bolsonaro’nun partisi önemsiz bir parti ve faşist bir yönelişi temsil etmiyor.

Bu durumda en doğru niteleme “ön-faşist” olacaktır. Yani faşizmin programına yakın duran ama henüz hareketin bütün özelliklerini taşımayan siyasi aktörler için Gerçek’in uzunca zamandır kullandığı niteleme. Bu bakımdan Bolsonaro en çok Trump’a benziyor.

Brezilya işçi sınıfının ve ezilenlerinin işi artık daha zor. Zaten tarihinin en ağır krizinin kalıntılarıyla hâlâ kıvranmakta olan ülkede, şimdi daha da zalim politikalar uygulanacak. Ama Bolsonaro’nun seçilmesinin etkisi Brezilya’dan öteye Latin Amerika’nın bütününde de hissedilecek. İzlememiz gereken en önemli nokta, Venezüella’ya bir Amerikan saldırısının Brezilya’dan destek alıp almayacağıdır.